Na czym polega syndrom madame Bovary. Dotyczy wyłącznie kobiet?

Pomysł na "Panią Bovary" trafił do Gustave’a Flauberta, gdy skończył prace nad pierwszą wersją dramatu filozoficznego "Kuszenie św. Antoniego". Pokazał ją przyjaciołom, którzy podobnie, jak on byli pisarzami. Jednak utwór nie przypadł im do gustu. Radzili nawet, aby Flaubert spalił rękopis i zajął się czymś innym. Louis Bouilhet przypomniał mu wówczas tragiczną historię małżeństwa prowincjonalnego lekarza Delamare.

Pomysł zainteresował Flauberta, ale nie został zrealizowany od razu. "Pani Bovary" powstawała przez pięć lat. Najpierw ukazywała się w odcinkach w czasopiśmie "Revue de Paris" i wywołała niemałe poruszenie. Gustave Flaubert został oskarżony, że dzieło jest niemoralne. Pisarza uniewinniono, a proces sądowy wpłynął na popularność "Pani Bovary" wydanej w wersji książkowej w 1857 roku. 

Emma Bovary to tytułowa postać z powieści Gustave’a Flauberta. Wydana za mąż w młodym wieku, zdążyła wcześniej odebrać wykształcenie na pensji sióstr urszulanek. Między inni książki, które wówczas czytała, skłoniły ją do poszukania lepszego życia niż prowadzenie gospodarstwa z ojcem. Początkowo wierzyła, że małżeństwo z Karolem Bovary — prowincjonalnym lekarzem — zapewni jej wszystko, o czym marzyła. Jednak tak się nie stało. Znudzona codziennością uciekała w żurnale i literaturę. Potem wdała się w romanse, popadła w kłopoty finansowe i popełniła samobójstwo. Niedługo po opublikowaniu tej historii pojawiło się pojęcie nawiązujące do nazwiska bohaterki, a niektórzy mówią nawet o syndromie madame Bovary.

Wyjaśnienia terminu można szukać w eseju "Le Bovarysme. La psychologie dans l’oeuvre de Flaubert" krytyka i filozofa Julesa de Gaultiera, który ukazał się w 1892 roku. Pojawia się w nim krótka definicja bovaryzmu, czyli "postrzegania się innym, niż jest się w istocie". Syndrom wiąże się także z zastępowaniem rzeczywistości mrzonkami i marzeniami.  

Co ciekawe Gaultier rozważaniom nad tym zjawiskiem poświęcił około dwudziestu lat swojego życia. Dostrzegł przejawy bovaryzmu w całej twórczości Gustave’a Flauberta, w przypadkach kobiet i mężczyzn. Według niego fikcyjno-życzeniową wizję własnej osoby mieli zarówno Emma Bovary, jak i Fryderyk Moreau ze "Szkoły uczuć". Jednak, co oczywiste, bovaryzm najpełniej objawił się w postawie żony prowincjonalnego lekarza, stąd nazwa.

Źródła: britannica.com; A. Kalewska, Emma, Luiza i inne, czyli bovaryzm w Portugalii i Brazylii i A. Staroń, "Z dziejów bovaryzmu we Francji" [w:] "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica", 3 (49) 2018; encyklopedia.interia.pl