W Polsce może być groźne przez całe lato. Szczególnie w górach

Promieniowanie ultrafioletowe, znane też jako nadfioletowe, to forma promieniowania elektromagnetycznego o długości fali od 100 do 400 nanometrów. Oznacza to, że znajduje się tuż poza zakresem światła widzialnego dla ludzkiego oka - "poza fioletem" w tęczy. Ultra- to łaciński przedrostek, który oznacza "poza", "dalej niż". Z kolei fiolet to barwa najkrótszej fali w spektrum światła widzialnego. Promieniowanie ultrafioletowe nie daje charakterystycznego ciepła, które czujemy od promieni słonecznych, dlatego trudno ocenić jego natężenie bez odpowiednich narzędzi. 

Choć jest niewidzialne, potrafi oddziaływać na nasz organizm na wiele sposobów. Część jego działania jest pozytywna, jak choćby produkcja witaminy D w skórze, ale nadmiar prowadzi do niebezpiecznych skutków zdrowotnych. Problem w tym, że nasze zmysły nie ostrzegają nas przed tym zagrożeniem - pierwszym sygnałem może być dopiero zaczerwienienie skóry, pieczenie lub ból. 

Promieniowanie UV potrafi przenikać przez chmury, a także odbijać się od jasnych powierzchni - wody, piasku czy śniegu. Z tego powodu nawet w pochmurne dni lub podczas spaceru w górach można otrzymać dawkę, która zaszkodzi skórze i oczom. 

Najczęstszym skutkiem nadmiernej ekspozycji są oparzenia słoneczne, które uszkadzają naskórek i mogą przyspieszać procesy starzenia. Skóra poddawana regularnie wysokiemu promieniowaniu UV staje się mniej elastyczna, a zmarszczki pojawiają się szybciej. Kolejnym obszarem narażonym są oczy - ultrafiolet zwiększa ryzyko rozwoju zaćmy i innych chorób narządu wzroku.

Najpoważniejszym zagrożeniem jest jednak czerniak, jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry. Badania wykazują, że promieniowanie UV jest jednym z głównych czynników odpowiedzialnych za jego powstawanie. Co ważne, uszkodzenia komórek skóry kumulują się przez całe życie, więc skutki nadmiernej ekspozycji mogą pojawić się dopiero po wielu latach. 

Przeczytaj również: Historyczny upał w Polsce. Wynik z 1921 roku jeszcze się nie powtórzył

Indeks UV to międzynarodowa skala, która informuje o natężeniu promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi. Wartość ta nie zawsze idzie w parze z wysoką temperaturą czy pełnym słońcem - zimą w górach przy silnym odbiciu od śniegu indeks może być równie wysoki jak w środku lata na plaży. Skala wygląda następująco: poziom 1-2 oznacza niskie natężenie, 3-5 umiarkowane, 6-7 wysokie, 8-10 bardzo wysokie, a wartości od 11 wzwyż określa się jako ekstremalne. Już od poziomu 3 zaleca się stosowanie ochrony - kremów z filtrem, nakryć głowy czy okularów przeciwsłonecznych. 

Warto wiedzieć, że w Polsce w miesiącach letnich wartości indeksu często dochodzą do 8-9, szczególnie w południowych regionach kraju, a najwyższe są w górach. Przy takiej sile promieniowania oparzenia mogą pojawić się nawet po 15 minutach przebywania na słońcu, choć czas ten zależy od indywidualnych cech, takich jak typ karnacji. 

Najpewniejszym źródłem informacji o poziomie promieniowania UV w Polsce jest mapa publikowana przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Aktualizowana codziennie około godziny 14:00, pokazuje prognozy zarówno dla bezchmurnego nieba, jak i z uwzględnieniem zachmurzenia. Wygodnym rozwiązaniem są także aplikacje mobilne dostępne w Sklepie Play i App Store. Pozwalają one szybko sprawdzić aktualny indeks UV w dowolnym miejscu, bez konieczności rejestracji czy podawania danych osobowych. Wystarczy wpisać nazwę miejscowości, a system poda prognozę nawet dla niewielkich wsi czy osiedli. Dzięki takim narzędziom można zaplanować dzień tak, by unikać godzin największego nasłonecznienia lub odpowiednio dobrać środki ochrony. 

Podstawą ochrony jest ograniczanie bezpośredniej ekspozycji na słońce, zwłaszcza w godzinach, gdy indeks UV osiąga najwyższe wartości. W praktyce oznacza to szukanie cienia w środku dnia, gdy słońce znajduje się najwyżej. Równie istotna jest odzież - lekkie, przewiewne ubrania z długimi rękawami oraz kapelusze z szerokim rondem mogą znacząco zmniejszyć ilość promieni docierających do skóry. Warto pamiętać o okularach przeciwsłonecznych z filtrem UV, które chronią oczy przed szkodliwym działaniem nadfioletu. 

Nieodzownym elementem ochrony jest krem z filtrem przeciwsłonecznym, najlepiej o faktorze SPF 30 lub wyższym. Należy go nakładać na odsłonięte partie skóry i powtarzać aplikację co kilka godzin, szczególnie po kąpieli lub intensywnym poceniu się. Świadome korzystanie ze słońca, wspierane regularnym sprawdzaniem poziomu promieniowania UV, to prosty sposób na uniknięcie bolesnych i groźnych skutków jego działania.

Źródło: bryk.pl, biometeo.imgw.pl