Pozostało ich niewiele. To jedne z największych polskich motyli

Niepylak apollo to motyl o imponujących rozmiarach – jego rozpiętość skrzydeł może wynosić nawet 8 cm. Są białego, wręcz mlecznego koloru z wyraźnymi, ciemnymi plamami na przedniej parze oraz czerwonymi "oczkami" na parze tylnej. Co ciekawe, niepylak charakteryzuje się niewielką ilością łusek na skrzydłach, co nadaje im lekko przejrzysty wygląd. Samice są większe od samców i mają ciemniejsze skrzydła. Motyl ten jest przykładem silnej zmienności wewnątrzgatunkowej – jego odmiany różnią się nie tylko intensywnością barw, ale także samym układem plam na skrzydłach. 

Motyle te rozwijają się w jednym pokoleniu rocznie, a ich cykl życiowy trwa pełen sezon wegetacyjny. Dorosłe osobniki niepylaka apollo pojawiają się od czerwca do sierpnia, ale czas ich występowania jest uzależniony od warunków klimatycznych i wysokości nad poziomem morza. 

Po kopulacji samice składają jaja w pobliżu roślin żywicielskich, głównie rozchodników. Gąsienice niepylaka wykluwają się wczesną wiosną i intensywnie żerują, przechodząc pięć stadiów rozwojowych. W czerwcu następuje przepoczwarzenie (proces przeobrażenia larwy w poczwarkę), a po dwóch tygodniach z poczwarek wykluwają się dorosłe osobniki (imago).

Jeszcze w XIX wieku niepylaka apollo można było spotkać zarówno w górach, jak i na nizinach Polski. Od początku XX wieku w Polsce prowadzono obserwacje populacji tego motyla, które wykazały jego występowanie już wyłącznie na terenach górskich – obecność niepylaka apollo stwierdzono w Karpatach oraz w Sudetach. Jednak w drugiej połowie XX wieku motyl ten wymarł także na większości górskich stanowisk.

Pierwsze próby reintrodukcji niepylaka apollo w Sudetach podjęto dopiero w latach 90., wypuszczając motyle na terenie rezerwatu Kruczy Kamień w Górach Kamiennych. Natomiast w II dekadzie XXI rozpoczęto wypuszczanie osobników tego gatunku także w Karkonoszach, w okolicach zamku Chojnik.

Przeczytaj także: Majestatyczny ptak polskich mokradeł. Potrafi być bezwzględnym łowcą

W 2010 roku odkryto niewielką populację niepylaka w wapiennej dolinie, w Tatrach. W Pieninach natomiast prowadzona jest restytucja gatunku, co pozwala utrzymać jego liczebność na stabilnym poziomie. Dzięki tym działaniom największa populacja niepylaka apollo znajduje się w Pienińskim Parku Narodowym. Szacuje się, że obecnie ich liczba wynosi od 58 do 156 osobników – to prawie cztery razy mniej niż jeszcze kilka lat temu. Niestety, obecnie gatunek ten należy do najszybciej wymierających motyli w Europie. 

Główną przyczyną ustępowania niepylaka apollo ze stanowisk w całym kraju były drastyczne zmiany w środowisku naturalnym, wynikające z porzucenia tradycyjnej gospodarki pasterskiej. Jej zanikanie doprowadziło do zarastania łąk i muraw przez drzewa oraz krzewy, co skutkowało stopniowym zanikiem rozchodników – jedynego pokarmu gąsienic niepylaka apollo. Dodatkowo wiele muraw przekształcono w pola uprawne, obsiewane zbożami i kukurydzą.

Intensyfikacja rolnictwa wiązała się także z masowym stosowaniem chemikaliów i sztucznych nawozów. W efekcie motyl ten stracił większość swoich siedlisk zarówno na terenach nizinnych, jak i w wielu rejonach górskich. Dodatkowym czynnikiem przyczyniającym się do degradacji siedlisk górskich były celowe nasadzenia kosodrzewiny w XX wieku, które doprowadziły do dalszego zaniku muraw.

Źródła: przyrodniczo.pl, radiokrakow.pl