Tworzy stada liczące miliony osobników. Zagrożenie dla rolnictwa

Wikłacz czerwonodzioby (łac. Quelea quelea) jest uważany za najliczniejszy gatunek dzikiego ptaka na świecie. Ten niewielki ptak z rodziny wikłaczowatych, jest porównywany wielkością do znanego w Polsce wróbla, ponieważ osiąga długość 12 cm i masę ok. 15-26 g. Jego najbardziej charakterystyczną cechą jest krótki, mocny, stożkowaty dziób – u samców w okresie lęgowym intensywnie czerwony, u samic żółty, a poza sezonem lęgowym u obu płci przybiera barwę różową lub żółtawą. 

Ubarwienie samców wikłacza w szacie godowej jest bardzo zmienne: większość z nich ma czarną maskę na twarzy, otoczoną pasem w odcieniach żółci, różu, purpury lub bieli, a reszta ciała jest brązowa z ciemnymi prążkami na grzbiecie i jaśniejszym brzuchem. Samice i samce wikłacza poza sezonem lęgowym są mniej kontrastowe, z szaro-brązową głową i jaśniejszym spodem ciała. Młode ptaki przypominają samice, ale mają bardziej matowe upierzenie i ciemniejszy dziób.

W obrębie gatunku wikłacza czerwonodziobego (łac. Quelea quelea) występują trzy uznane podgatunki, które są rozróżniane przede wszystkim na podstawie zasięgu występowania oraz nieco odmiennych cech upierzenia samców w szacie godowej:

• Q. quelea – podgatunek nominatywny (na jego podstawie po raz pierwszy opisano cały gatunek w nauce), występuje w Afryce Zachodniej i Środkowej, od Senegalu po Czad i Republikę Środkowoafrykańską.
• Q. quelea aethiopica – zamieszkuje Afrykę Wschodnią, od Sudanu przez Somalię, Etiopię, Ugandę, Kenię, Tanzanię aż po północno-wschodnią Zambię. Ubarwienie samca jest mniej kontrastowe, a czarna maska mniej rozległa niż u podgatunku nominatywnego.
• Q. quelea lathamii – występuje w środkowej i południowej Afryce, od Angoli i południowej Demokratycznej Republiki Konga przez Malawi, Mozambik po RPA. Samiec ma wyraźnie białe podbrzusze, w odróżnieniu do podgatunku nominatywnego.

W polskiej literaturze ornitologicznej podgatunki te są określane wyłącznie nazwami łacińskimi, a całość gatunku opisuje się jako wikłacz czerwonodzioby.

Gatunek ten występuje niemal w całej Afryce Subsaharyjskiej – od Senegalu i Mauretanii po Etiopię, Tanzanię, Mozambik i RPA. Unika gęstych lasów, pustyń oraz chłodniejszych obszarów wysokogórskich i południowej części Afryki. Wikłacz czerwonodzioby zamieszkuje przede wszystkim suche, półpustynne sawanny, trawiaste równiny, zarośla kolczaste, obrzeża mokradeł i pola uprawne. Zawsze przebywa w pobliżu wody – nie oddala się od niej na więcej niż 30 km. Wikłacz gniazduje w krzewach, trzcinach i na drzewach, szczególnie na akacjach, budując charakterystyczne, owalne, zadaszone gniazda z traw.

Wikłacz czerwonodzioby jest ptakiem wybitnie stadnym i kolonijnym. Tworzy ogromne stada liczące ponad milion osobników, które w locie przypominają chmury dymu, a kolonie lęgowe mogą obejmować tysiące gniazd na jednym drzewie. Populacja tego gatunku jest szacowana na ok. 1,5 mld osobników, co czyni go najliczniejszym ptakiem świata. Jest ptakiem nomadycznym – przemieszcza się sezonowo w zależności od dostępności pożywienia i wody, podążając za opadami deszczu. Wikłacz żywi się głównie nasionami traw i zbóż, a w okresie lęgowym oraz przed migracją zjada również owady, które stanowią ważny składnik diety piskląt.

Ze względu na ogromną liczebność i żarłoczność, wikłacz czerwonodzioby jest uznawany za poważnego szkodnika upraw zbóż w Afryce – stada potrafią niszczyć całe plantacje prosa, sorgo i innych zbóż. Gatunek ten ma status najmniejszej troski (Least Concern, LC) według IUCN i nie jest zagrożony wyginięciem, a miejscami jego populacja jest wręcz nadmierna, co powoduje konflikty z lokalnym rolnictwem. 

Źródła: birdnote.org, nab.com.na, cabidigitallibrary.org, oiseaux.net