Wiecznie uśmiechnięty płaz potrafi zregenerować swój mózg. Co jeszcze?

Aksolotl meksykański jest przedstawicielem płazów ogoniastych. Bywa nazywany salamandrą meksykańską lub "wieczną kijanką". Skąd wzięło się to drugie określenie? Bo przez całe życie pozostaje w stadium larwalnym. Zwierzę ma szeroką głowę z niewielkimi czarnymi oczami i dużym pyskiem. Po połknięciu jedzenia często otwiera usta, a czasem ich kąciki po prostu są lekko zadarte, dlatego sprawia wrażenie nieustannie uśmiechniętego. 

Dorosłe osobniki mają zazwyczaj od 23 do 28 cm długości, choć można spotkać większe okazy (35-40 cm). Masywny tułów płaza jest zakończony ogonem ze spłaszczoną płetwą, a kończyny są krótkie i wyjątkowo delikatne. Kolory aksolotli żyjących na wolności nie przyciągają uwagi. Najczęściej są szaro-czarne lub brązowe z licznymi ciemnymi plamkami. Hodowlane prezentują się bardziej efektownie. Można znaleźć okazy o różnych odcieniach szarości, miedziane, złote, białe, biało-różowe, albo spotkać albinosa, którego skóra jest niemal przezroczysta. 

Naturalne środowisko płaza to słodkie wody meksykańskiego jeziora Xochimilco. Wcześniej był jeszcze spotykany w jeziorze Chalco, które wyschło. Aksolotl zamieszkuje płytką strefę jeziora i przylegające do niego kanały do głębokości jednego metra. Ukrywa się wśród konarów, roślinności wodnej i głazów. 

Meksykańskie pochodzenie płaza wpłynęło również na jego nazwę. Słowo "aksolotl" wywodzi się z języka uto-azteckiego, w którym "atl" oznacza "wodę", a "xolotl" to imię jednego z bogów. Według legendy zmienił on swoją formę, aby uniknąć złożenia w ofierze. Aztekowie czcili aksolotla jako święte zwierzę. Jednak nie chroniło to płazów przed znalezieniem się w menu ludzi. Gdy aksolotle były jeszcze powszechne, można je było kupić na targach. 

W środowisku naturalnym płaz wybiera czyste i dobrze natlenione wody, niskie temperatury i piaszczyste dno pokryte szatą roślinną. W ciągu dnia nie jest aktywny. Aby zdobyć pożywienie, musi stanąć na czatach. Żywi się bezkręgowcami i mniejszymi rybkami. Wśród aksolotlów zdarzają się przypadki kanibalizmu. Zjadają nawet swoje potomstwo. 

Aksolotle dotarły do Europy już w XIX wieku. Są chętnie kupowane do domowych akwariów również w Polsce. Wyglądają niezwykle przyjaźnie, więc mogą wzbudzać zainteresowanie dzieci. Co ważne aksolotle nie są agresywne w stosunku do ludzi. Jednak przed ewentualnym zakupem warto wiedzieć, że aksolotle są wybredne. Trzeba im zapewnić odpowiednie warunki, np. przestronne akwarium, odpowiednią temperaturę wody. Aksolotle mają też ulubione pożywienie. W ich menu przysmakami są m.in. muchy, dżdżownice, świerszcze. 

To, ile żyje aksolotl jako zwierzę domowe, zależy w dużym stopniu od warunków. W hodowli przy właściwej pielęgnacji średnia długość życia aksolotla wynosi około 15 lat. 

"Wieczne kijanki" mają duże zdolności regeneracyjne. Gdy ulegną wypadkowi, potrafią odtworzyć usunięte skrzela, ogon czy kończyny. Od pewnego czasu wiadomo też, że potrafią zrobić to z tkanką mózgową. Naukowcy nie mieli jednak dowodów, czy odtworzone neurony potrafią spełniać dokładnie tę samą funkcję, co utracone. Najnowsze wyniki badań opublikowane w "Science" dowodzą, że tak. 

Czas potrzebny na odtworzenie części ciała zależy od wielu czynników. Ważny są m.in. wiek i stan zdrowia aksolotla. Płaz może odbudować swoje kończyny więcej niż jeden raz, ale naukowcy wiedzą już, że nie dzieje się to w nieskończoność. 

Jakie znaczenie tego typu badania dla ludzi? Ich wyniki mogą zostać w przyszłości wykorzystane w leczeniu rozległych uszkodzeń mózgu lub ciała człowieka. Jednak zanim to nastąpi, kluczowe będzie udzielenie odpowiedzi m.in. na pytanie, czy procesy zachodzące u aksolotli da się odtworzyć u innych kręgowców.

Źródła: akwarium.gdynia.pl, britannica.com, zooplus.pl, neurosciencenews.com, wildlifeinformer.com, terrarium.com.pl, weterynek.pl, wildlifeinformer.com