Język wilamowski nowym językiem regionalnym? Senat poparł nowelizację ustawy

Język wilamowski, nazywany przez jego użytkowników "wymysiöeryś", to unikatowy autochtoniczny język używany w niewielkim miasteczku Wilamowice w województwie śląskim, niedaleko Bielska-Białej, czyli miejscowości położonej na styku historycznych ziem Małopolski i Śląska Cieszyńskiego. To niezwykle rzadki język lokalny, którym dziś posługuje się biegle zaledwie kilkanaście osób, a kilkadziesiąt ma podstawową znajomość.

Co istotne, Język wilamowski nie jest gwarą ani dialektem — to odrębny język, który przez wieki rozwijał się niezależnie, zachowując unikalne cechy fonetyczne, gramatyczne i leksykalne. Po II wojnie światowej jego używanie zostało zakazane, a zakaz nigdy formalnie nie został zniesiony.

Dzięki nowelizacji ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych język wilamowski ma szansę stać się drugim językiem regionalnym w Polsce, obok kaszubskiego. Oznacza to, że państwo będzie zobowiązane do jego ochrony i wspierania działań na rzecz jego zachowania. Jak podkreślają badacze, uznanie wilamowskiego za język regionalny to nie tylko gest wobec małej społeczności, ale także przykład, że każda kultura niezależnie od skali jest wartością dodaną dla dziedzictwa całego kraju.

O uznanie języka wilamowskiego za regionalny Wilamowianie zabiegano już od 2013 roku, współpracując z naukowcami zajmującymi się językami mniejszościowymi. W pracach nad projektem nowelizacji ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych brali udział m.in. prof. Tomasz Wicherkiewicz, dr Tymoteusz Król i prof. Justyna Olko. Jeśli nowelizacja zostanie podpisana przez prezydenta, język wilamowski stanie się drugim, po kaszubskim, językiem regionalnym w Polsce, a państwo polskie będzie zobowiązane do jego ochrony i wspierania.

Zobacz także: Powstał nowy park narodowy nad Bałtykiem. Dziewicze lasy i liczne wysepki

Historia języka wilamowskiego jest fascynująca i niejednoznaczna. Jego korzenie sięgają XIII wieku, kiedy na te tereny przybyli osadnicy z różnych części Europy Zachodniej — głównie z Niemiec, Niderlandów, a nawet Anglii. Na kształt języka wpływały liczne kontakty handlowe wilamowskich kupców z miastami Europy Zachodniej. Jak podkreśla prof. Justyna Olko, dyrektorka Centrum Zaangażowanych Badań nad Ciągłością Kulturową Uniwersytetu Warszawskiego, wymysiöeryś opiera się na bazie języków germańskich, ale zawiera silne wpływy słowiańskie, szczególnie z polszczyzny, czeszczyzny i śląszczyzny.

Przez wieki był to język codzienny, a także literacki — powstawały w nim utwory, pieśni i poezja. Niestety, jego rozwój brutalnie przerwały wydarzenia II wojny światowej. W 1945 roku władze komunistyczne zakazały używania języka wilamowskiego, co niemal doprowadziło do jego całkowitego zniknięcia.

Mimo represji niektórzy Wilamowianie wciąż używali go potajemnie w domach, dzięki czemu język przetrwał. Na początku XXI wieku najstarsi mieszkańcy przekazali go młodszym pokoleniom, co zapoczątkowało proces jego rewitalizacji. Dziś młodzież z Wilamowic uczy się języka, wystawia spektakle i tłumaczy książki na wymysiöeryś. Powstało również Muzeum Kultury Wilamowskiej, prowadzone przez Justynę Majerską-Sznajder, które dokumentuje i promuje to niezwykłe dziedzictwo.

Dzisiejsze odrodzenie języka wilamowskiego to więc nie tylko kwestia lingwistyczna, lecz także symboliczny akt naprawy historycznej niesprawiedliwości i dowód, że nawet najmniejsza społeczność ma prawo do zachowania własnej tożsamości.

Źródło: naukawpolsce.pl, gazetaprawna.pl