Ten majestatyczny ptak to prawdziwy łowca. W Polsce jest ich niewiele

Gadożer osiąga ok. 60 cm długości i może pochwalić się imponującą rozpiętością skrzydeł wynoszącą od 175 do 195 cm. Jego upierzenie jest dostosowane do warunków środowiskowych - spód ciała prawie w całości jest jasnobeżowy, z delikatnym prążkowaniem na piersi i lotkach. Na głowie gadożera zazwyczaj odznacza się ciemnobrązowy "kaptur", a jego ogon zdobią 3-4 szerokie, ciemne pasy. 

Wierzch skrzydeł jest ciemniejszy, z szarawymi pokrywami. W locie biernym skrzydła gadożera są płaskie lub lekko zgięte w nadgarstkach i opuszczone ku dołowi. Ptak ten ma dość masywną głowę oraz dziób i nogi w odcieniu niebiesko-szarym.

Areał lęgowy gadożera w Europie rozciąga się od jej południowo-zachodniej części, przez Basen Morza Śródziemnego aż do Europy Wschodniej. Liczebność europejskiej populacji tego gatunku szacuje się na ok. 8-10 tys. par lęgowych. Oprócz Starego Kontynentu gadożer występuje również w północno-zachodniej Afryce oraz w Azji. 

Przeczytaj także: Majestatyczny ptak polskich mokradeł. Potrafi być bezwzględnym łowcą

W Europie Wschodniej, w tym w Polsce, gadożer preferuje bagienne doliny rzeczne, torfowiska oraz krajobrazy stepowe. Mimo że gniazduje w lasach, to na żer wybiera otwarte tereny, gdzie łatwiej mu upolować swoją główną ofiarę - płazy i gady. Natomiast na Południu Europy gadożer zasiedla suche, skaliste zbocza, rzadko porośnięte roślinnością.

Jak sama nazwa wskazuje, głównym pożywieniem gadożera są gady i płazy, rzadziej ssaki oraz inne ptaki. W Europie gatunek ten wybiera na ofiary najczęściej gatunki niejadowite, takie jak np. zaskroniec zwyczajny (łac. Natrix natrix) czy jaszczurka zwinka (łac. Lacerta agilis).

Gadożer najczęściej poluje z lotu patrolowego, podczas którego często zatrzymuje się w powietrzu. Poluje również z zasiadki, gdzie wypatruje ofiary, przesiadując na punktach widokowych. Co ciekawe, czasami ptak ten podchodzi ofiarę także z ziemi.

W Polsce gadożer jest skrajnie nielicznym ptakiem lęgowym. Występuje tylko we wschodniej części kraju, przy czym najczęściej obserwuje się jego lęgi na Podlasiu, w Puszczy Białowieskiej i Augustowskiej oraz Dolinie Biebrzy. Gadożer był także raportowany na Lubelszczyźnie, a w sezonie lęgowym widywano go również w Bieszczadach. 

Szacuje się, że populacja lęgowa gadożera w Polsce wynosi 10-15 par, jednak obecnie jest prawdopodobnie mniejsza niż 10 par. Największym zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata siedlisk bagiennych oraz niepokojenie w sezonie lęgowym.  

Gadożer znajduje się w zał. I Dyrektywy Ptasiej, co oznacza, że wymaga szczególnej ochrony na terenie Unii Europejskiej. Ptak ten został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Jest objęty ochroną ścisłą, a także podlega ochronie strefowej. Oznacza to, że wokół miejsc rozrodu i stałego przebywania gadożera tworzy się strefę ochronną o promieniu 200 m od gniazda przez cały rok. Natomiast w okresie od 1 marca do 30 września promień ten wynosi 500 m.

Źródło: koo.org.pl, parki.lubelskie.pl