To wyjątkowy dzień w roku. Od tej daty zależy Boże Narodzenie

Przesilenie zimowe jest astronomicznym zjawiskiem oznaczającym moment, w którym słońce osiąga najniższy punkt na niebie w ciągu roku dla półkuli północnej. W praktyce oznacza to najkrótszy dzień i najdłuższą noc w roku.

Dla półkuli północnej, w tym dla Polski, przesilenie zimowe 2025 przypada na 21 grudnia. To właśnie od tego momentu dni będą nieustannie się wydłużać aż do równonocy wiosennej. Ta data nie jest stała, ponieważ zależy od występowania lat przestępnych i długości roku słonecznego. Przesilenie zimowe najczęściej występuje w okolicy 21 i 22 grudnia, kiedy Słońce znajduje się w zwrotniku Koziorożca i góruje nad nim w zenicie.

Fenomen przesilenia zimowego od zawsze fascynował ludzi. Już starożytne cywilizacje zauważyły, że w pewnym momencie dni zaczynają się wydłużać. Stało się to inspiracją dla wielu świąt i obrzędów.

W starożytnym Rzymie odbywały się Saturnalia ku czci Saturna, będące radosnym świętem, podczas którego celebrowano odrodzenie światła. W IV wieku Rzymianie zaczęli obchodzić święto Sol Invictus. W kulturze chińskiej pojawiło się Dongzhi, czyli Festiwal Przesilenia Zimowego, będący czasem rodzinnych spotkań.

W tradycjach germańskich i nordyckich świętowane było Jul, również oznaczające odrodzenie Słońca. Był to czas wystawnych uczt, radości i zabawy, którym towarzyszyły duże ogniska. W podobny sposób przesilenie zimowe świętowali Celtowie. Dawni Słowianie obchodzili w tym czasie Szczodre Gody, przypadające między 21 a 24 grudnia. W tej kulturze był to czas symbolicznego przejścia i odrodzenia natury.

Wiele z dawnych tradycji związanych z przesileniem zimowym można zauważyć we współczesnych obchodach Bożego Narodzenia.

W dawnych czasach przesilenie zimowe było świętowane 25 grudnia. Właśnie dlatego tego dnia obchodzono rzymskie Sol Invictus wprowadzone przez cesarza Aureliana. W tym czasie chrześcijaństwo było coraz popularniejsze. W w drugiej połowie IV wieku papież Juliusz I ustanowił Boże Narodzenie na dzień 25 grudnia, a więc oba święta obchodzone były równolegle, jednak Sol Invictus było coraz mocniej wypierane, aż całkowicie zniknęło.

Boże Narodzenie z czasem wyparło lub częściowo wchłonęło również Jul oraz Szczodre Gody, choć wciąż można dostrzec ich pozostałości w tradycjach okołoświątecznych. Zalicza się do nich m.in. kolędowanie, wspólna kolacja, puste miejsce przy stole, prezenty świąteczne, wieszanie jemioły czy dekorowanie choinki.

Warto też wiedzieć, że Jezus nie urodził się 25 grudnia. Jest to data symboliczna przyjęta w IV wieku i nawiązującą do przesilenia zimowego oraz związanych z nim obrzędów. W ten sposób papież Juliusz I chciał zastąpić rzymskie Sol Invictus chrześcijańskim Bożym Narodzeniem. Ewangelie opisują, że Jezus urodził się w czasie, gdy pasterze wypasali owce na pastwiskach, co wskazuje na okres pomiędzy końcem marca a początkiem listopada.

Źródła: ekologia.pl, traveltalks.esky.pl, mazowieckiszlaktradycji.pl, imperiumromanum.pl, historycy.org, plus.gazetawroclawska.pl