Wieś, która zniknęła z mapy Polski. Pozostała tylko samotna wieża
Małga jest wsią spowitą mgłą zapomnienia, choć jeszcze 100 lat temu tętniła życiem. Dzisiaj jest tam tylko kościelna wieża, bagna i rezerwat przyrody. Jak to się stało, że jedna z największych warmińsko-mazurskich wsi po prostu zniknęła?
Wieś Małga została wspomniana już w 1343 roku, choć wtedy nosiła nazwę Ruda. Było to nawiązanie do rudy darniowej, z której wytapiano żelazo. Jej późniejsza nazwa pochodzi o staropruskiego słowa “Malien", jakim Prusowie określali rzekę Omulew. Okolica szybko zaczęła rozkwitać i tętnić życiem. Wszystko nabrało jeszcze większego tempa, gdy w 1403 roku mistrz hutniczy Eckart otrzymał zezwolenie na prowadzenie kuźni. Rudy darniowe przetapiano tam aż do XVIII wieku.
Mieszkańcy tej wyjątkowej wsi na Mazurach zajmowali się hutnictwem, rybołówstwem, bartnictwem i rolnictwem. Szkoły, kościół, domy i gospoda nieustannie tętniły życiem. W XVIII wieku Małga była jedną z największych wsi Mazur, liczącą kilkuset mieszkańców i około 90 domów.
Historia Małgi od XVIII wieku to ciąg tragedii, które stopniowo niszczyły strukturę społeczności. Wojny, okupacje i działania obcych wojsk sprawiły, że ta wieś na Mazurach powoli przestawała istnieć. Zaczęło się to w 1807 roku, gdy okolice wsi stały się terenem działań wojennych.
Po 1918 roku wieś nadal funkcjonowała, chociaż odczuła ciężar ostatniego stulecia. Mimo to ludzie żyli, a szkoły i instytucje prowadziły swoją działalność. Najgorsze jednak miało dopiero nadejść. W 1939 roku zniszczenia były coraz większe. Ludzie cierpieli i dochodziło do licznych tragedii.
W styczniu 1945 do Małgi wtargnęły wojska radzieckie i pokazały, do jakich okropieństw zdolni są ludzie. Część mieszkańców ukryła się w Małej Małdze, będącej częścią wsi. Tylko oni zdołali przetrwać.
Ostatecznym przypieczętowaniem losu tej niezwykłej wsi była decyzja administracyjna z 1954 roku. To właśnie wtedy władze Polski zdecydowały o rozszerzeniu poligonu wojskowego o teren Małgi. Wysiedlono ostatnich mieszkańców i rozebrano budynki. Pozostała jedynie kościelna wieża, mająca służyć żołnierzom za punkt obserwacyjny i orientacyjny. Poligon funkcjonował do 1993 roku.
Dziś wieś Małga już nie istnieje. W pobliżu znajduje się jednak rezerwat przyrody Małga. Jego celem jest ochrona m.in. noclegowiska przelotnych żurawi oraz innych ptaków żyjących na bagnistych terenach doliny rzeki Omulwi.
Na rzece Omulwa organizowane są spływy kajakowe, pozwalające na obserwowanie przyrody z innej perspektywy. Poza żurawiami można zauważyć tam cietrzewie, orliki krzykliwe, czajki, a nawet wydry i wilki. Sam rezerwat przyrody obejmuje głównie bagnisty odcinek doliny rzeki Omulew i jest niedostępny dla człowieka. Wytyczone ścieżki prowadzą jedynie wzdłuż jego granic.
Obecnie przypomnieniem o najstarszej i największej wsi w województwie warmińsko-mazurskim jest nazwa rezerwatu przyrody, fundamenty domów i wieża kościelna. Ta ostatnia jednak prawdopodobnie również wkrótce zniknie. Jej stan pogarsza się z każdym rokiem. Została otoczona drewnianym płotem z informacjami o zakazie zbliżania się, ponieważ zaczęła stanowić zagrożenie.
Źródła: pomyslynawyprawy.pl, encyklopedia.warmia.mazury.pl,
Zobacz też:
Ten drapieżnik żyje w Polsce już od 10 lat. Niewielu wie, gdzie można go spotkać
Łatwy szczyt na pierwszą wycieczkę w Sudety. Należy do Korony Gór Dolnego Śląska
Rośnie w trzech miejscach w Polsce. Potrafi przetrwać arktyczne warunki