Wyjada polskie małże. Łatwo go pomylić ze szczurem

Piżmak to średniej wielkości gryzoń wodny o długości ciała 27-35 cm i masie dochodzącej nawet do 1,8 kg. Charakterystyczną cechą gatunku jest bocznie spłaszczony ogon, osiągający długość do 28 cm, który pomaga mu sprawnie poruszać się w wodzie. Piżmak ma gęstą i wodoodporną sierść – jego grzbiet jest ciemnobrunatny, natomiast brzuch nieco jaśniejszy. Palce tylnych kończyn gryzonia pokryte są gęstymi i sztywnymi włosami oraz spięte krótką błoną pławną.

Piżmak nie zapada w sen zimowy i jest aktywny zarówno w dzień, jak i w nocy. Kopie nory w wysokich brzegach zbiorników wodnych, składające się z komory lęgowej i sieci korytarzy, których wyjścia znajdują się pod powierzchnią wody. Natomiast na płaskich brzegach piżmak buduje wolnostojące kopce z roślin wodnych, osiągające średnicę do 1 metra i wysokość do 75 cm. Co ciekawe, swoją nazwę zawdzięcza gruczołom piżmowym, wydzielającym silną woń, która w okresie godowym służy samcom do oznaczania swoich rewirów.

Pod względem diety jest przede wszystkim roślinożerny. Piżmak żeruje na roślinach wodnych przeważnie w strefie pasa trzcin, szczególnie na trzcinie pospolitej (łac. Phragmites communis). Zgryza głównie kłącza i dolne części roślin, w efekcie czego piżmak niszczy znacznie więcej roślinności, niż faktycznie zjada. Gryzoń uzupełnia dietę także owadami wodnymi, drobnymi kręgowcami, mięczakami oraz skorupiakami, przez co wywiera presję na lokalne populacje tych gatunków.

Rozród piżmaka jest intensywny – samica może wydać na świat od 2 do 6 miotów w ciągu roku, od lutego do października. Po miesiącu ciąży rodzi się 5–10 nagich i ślepych młodych. Oczy otwierają się po 2 tygodniach, a pełną samodzielność osiągają po 3–4 tygodniach. Samice piżmaka osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 5 miesięcy, natomiast samce po 7 miesiącach.

Naturalnym obszarem występowania piżmaka jest Ameryka Północna. To typowy gatunek ssaka związanego z terenami wilgotnymi. Występuje głównie w pobliżu wód śródlądowych, gdzie zasiedla torfowiska, bagna oraz stawy rybne i bobrowe. Piżmak preferuje zbiorniki wodne z wysokimi brzegami, gdzie może kopać nory, ale spotykany jest również w rowach melioracyjnych, na polach golfowych czy w wyrobiskach pokopalnianych.

Woli raczej mniejsze zbiorniki ze stojącą wodą, dlatego najrzadziej zasiedla okolice cieków wodnych, jezior, ale także mokradeł. Oprócz samych zbiorników wodnych, występowanie piżmaka ściśle związane jest z obecnością bogatej roślinności wodnej, która stanowi jego główne źródło pożywienia. 

Piżmak został sprowadzony do Europy na początku XX wieku w celu hodowli na futro. W 1905 roku pięć osobników wypuszczono w okolicach Pragi. Gatunek ten szybko przystosował się do nowych warunków, osiągając tempo ekspansji ok. 25 km rocznie. Do 1927 roku już niemal 40% obszaru byłych Austro-Węgier było zasiedlone przez piżmaka. W Polsce pierwsze dziko żyjące osobniki zaobserwowano w 1924 roku, które najpewniej przywędrowały z Czech. 

Przeczytaj także: To jedyna taka sowa w Polsce. Spotkanie tego ptaka graniczy z cudem

W tamtym czasie rozwijała się także krajowa hodowla fermowa tych gryzoni, a uciekinierzy z ferm wzmacniali populacje w środowisku naturalnym. Do końca lat 50. XX wieku piżmak był już obecny niemal w całym kraju, z wyjątkiem najwyższych partii górskich. Od lat 80. populacja zaczęła gwałtownie spadać, co przypisuje się m.in. silnemu drapieżnictwu ze strony – również inwazyjnej – norki amerykańskiej. 

W ostatnich latach jednak zauważalna jest stopniowa odbudowa zasięgu tego gatunku w Polsce. Piżmak uznawany jest za gatunek inwazyjny, który powoduje szkody w infrastrukturze hydrotechnicznej – niszczy brzegi i wały, kopiąc w nich liczne korytarze oraz nory. Jest też zagrożeniem dla rodzimych gatunków małży i zależnych od nich ryb. Dodatkowo odpowiada także za transmisję licznych patogenów i pasożytów.

Źródła: gov.pl, wigry.org.pl