Centyle na maturze i egzaminie ósmoklasisty. Co oznaczają?

Choć centyl brzmi jak termin z podręcznika statystyki, w rzeczywistości to prostszy koncept niż się wydaje. Nie mówi mianowicie, ile punktów zdobyliśmy, tylko jak wypadliśmy na tle innych zdających. Jeśli uczeń widzi dla przykładu wynik w 75. centylu, oznacza to, że 75 proc. osób napisało egzamin gorzej niż on (i analogicznie - 25 proc. napisało lepiej).

Centyl jest zatem wskaźnikiem pozycji, a nie wyniku. To trochę jak miejsce na mecie biegu, gdzie liczy się nie tylko osiągnięty czas, ale również zajęte miejsce na mecie. W praktyce często prowadzi to do zamieszania: może się zdarzyć, iż dwie osoby mają podobny wynik procentowy, ale zupełnie inny centyl. Dlaczego? Ponieważ zależy on od tego, jak poszło reszcie. I właśnie to sprawia, że centyle są jednak bardziej precyzyjne w porównywaniu uczniów — zwłaszcza wtedy, gdy poziom egzaminu był nietypowo wysoki lub niski. Zależą bowiem od tego, jak poszło reszcie, a to często ma kluczowe znaczenie.

Przeczytaj także: Pytania jawne na maturę ustną 2025 - lista pytań i odpowiedzi

Wyobraźmy sobie egzamin, który był wyjątkowo łatwy. Większość uczniów osiąga wyniki powyżej 80 proc., więc samo patrzenie na procenty nie daje realnego obrazu różnic. I tu z pomocą przychodzą centyle. Bo jeśli 80 proc. ma większość, ale ty jesteś w 90. centylu — to znaczy, że mimo wszystko jesteś w topie. Centyl pokazuje więc, czy dany uczeń plasuje się wśród najlepszych, przeciętnych, czy poniżej średniej — niezależnie od tego, jak trudny (lub łatwy) był sam test.

Sprawdź także: W tych sytuacjach można unieważnić maturę

Na egzaminie ósmoklasisty centyle pojawiają się jako element informacji zwrotnej. Uczeń dowiaduje się, jak jego wynik wypada na tle całego kraju — i to może być pomocne przy wyborze szkoły średniej. Z maturą sprawa robi się bardziej złożona.

Otóż centyle mają większe znaczenie w kontekście rekrutacji na studia. Uczelnie, które mają dużo chętnych (a liczbę miejsc ograniczoną), uważniej przyglądają się wynikom. Dodatkowym sygnałem pozostają centyle, pokazując, jak kandydat wypada w ogólnopolskim kontekście. Problemem stają się jednak różne formuły matur (stara vs. nowa matura) i brak jednolitego przelicznika wyników. Uczniowie po starej maturze są porównywani z tymi po nowej, mimo że pisali inne arkusze. Centyl teoretycznie ma to wyrównywać, ale w praktyce  nie zawsze działa to tak, jak powinno.

Zrozumienie, co oznacza centyl i jak się go czyta, pozwala uniknąć wpadnięcia w pułapkę pozornych sprzeczności. Świetny wynik, niski centyl? Cóż, czasem tak po prostu bywa. Ważne, żeby umieć to prawidłowo zinterpretować.

Źródła: bryk.pl; samorząd.infor.pl